Het verschil tussen discussiëren en filosoferen

Natuurlijk lijkt het op elkaar: discussiëren en filosoferen. Als we kinderen vragen wat ze denken dat filosoferen is, in de eerste les, dan komen ze er vaak mee. 'Iets van discussiëren over een onderwerp.' Zelfs als ze al een paar lessen gehad hebben dan is het vaak wat ze denken dat filosofie is: discussie over een thema, waarbij je verschillende meningen kunt hebben.
En ja, een groot deel van de les filosofie bestaat inderdaad uit de activiteit van het discussiëren. En ongetwijfeld, als men discussieert, komt er ook een beetje filosofie kijken in de hoofden van de discussievoerders. Maar wat is dan precies het verschil?

Bij filosofie, de activiteit van het filosoferen, ben je aan het nadenken over filosofische vragen. Niet over praktische vragen. Je kunt discussiëren over feiten, welles nietes, en je kunt discussiëren over wat je vanavond gaat eten, spruitjes of spinazie. Dit is geen filosofie.
Bij filosofie duik je in een filosofische vraag en hierdoor word je gedwongen om de betekenis van de begrippen die in de vraag staan te onderzoeken. 'Kunnen computers leren denken?' leidt tot een onderzoek naar wat we precies onder 'denken' verstaan. Als je het goed doet moet je ook met je gesprekpartners (of met jezelf) nagaan wat we precies onder computers verstaan (is een wekkerradio ook een computer?) en dus vanaf wanneer hun processen 'denken' zou noemen. Ook kun je ingaan op het woordje 'leren': wat bedoelen we daarmee? Is leren niet typisch iets voor levende wezens, organismen, of is geprogrammeerd worden ook een vorm van leren? En trouwens, worden ook levende wezens niet in feite 'geprogrammeerd'? Ook kun je nog vallen over het woordje 'kunnen'. Als je echt op elke slak zout wilt leggen, is de vraag namelijk: beantwoord je de vraag met 'ja' als er één computer het 'kan' of als álle computers het kunnen? En als de computer kapot is, wat is dan de status nog van 'kunnen'?

Zo zie je maar, je kunt doordraven. Maar dit zou wel een grondige analyse zijn van de filosofische vraag. Tijdens het beantwoorden van de vraag komt er discussie boven, als gespreksvorm, maar het typische van het filosoferen is dat de concepten bevraagd worden. De nadruk ligt dus op de vraag, op het onzekere, het onderzoeken (bij filosofie), en niet op de antwoorden die tegen elkaar opboksen (bij discussie).

Sabine Wassenberg
www.wonderwhy.nl