Het is onbegrijpelijk dat daar waar volgens velen de samenleving gebaat is met zelfdenkzaamheid en er behoefte is aan getrainde denkers, het er op lijkt dat de overheid en haar bestuurders geloven dat al deze vaardigheden als manna uit de hemel komen vallen.
Filosoferen als vaardigheid
Juist nu, in een tijd waarin beeldvorming via de media voor ieder wat wils presenteert, is er meer dan ooit behoefte aan de vaardigheid om te twijfelen, kritisch te lezen en te oordelen. Bij uitstek filosofische vaardigheden die het verdienen aandacht aan te besteden en te verdiepen. Een filosofiestudent leert vragen te stellen die bij geen enkel ander wetenschapsgebied op die manier aan de orde komen. Vragen die vervreemden. Vragen die leiden naar het gebied dat ligt tussen het tijdelijke en het eeuwige, tussen het concrete en het abstracte, het lokale en het universele. Weg van de dagelijkse hectiek. Kijkend niet naar het deel maar naar het geheel.
Vragen als: is iedereen gelijk, moet je iedereen respecteren, bestaat tijd, wat is het verschil tussen werk en privé, hoeveel geld mag een mensenleven kosten, en ga zo maar door. Allemaal vragen, praktisch relevant, die raken aan het met elkaar samen kunnen leven, aan wie je bent, aan de genzen van kennen. Vragen waar de grote filosofen allemaal over hebben nagedacht en die een filosoof dus meeneemt in haar bagage.
Het maatschappelijk belang van filosofie
Filosofie toegepast in de praktijk kent inmiddels vele gezichten. Van Socratische gesprekken, organisatie reflectie, tot filosoferen met kinderen en jongeren, filosofisch consulentschap, moreel beraad. Je kunt het eigenlijk zo gek niet bedenken of er is een groeiende vraag naar. Niet voor niets hebben we een denker des vaderlands, René Gude, die ongekend populair is. Waarom? Hij doet een stapje terug, graaft in zijn gereedsschapskist van filosofische kennis en vaardigheden en geeft verrassende perspectieven op heel gewone vragen. Perspectieven die je helpen onze veelkleurige wereld met een open geest tegemoet te treden.
Het is echter ook begrijpelijk dat de bezuiningen op deze manier zijn vormgegeven. Als er gesneden moet worden, zal dat in de minst praktisch relevante elementen van onze cultuur gebeuren en de steunpilaren worden overeind gehouden. Filosofie wordt niet gezien als steunpilaar.
Jet Bussemakers laat weten in haar 'Wetenschapsvisie 2015' dat studies maatschappelijk relevant moeten zijn. Studeren is immers geen hobby voor de elite.
Het punt is dat ook de studie filosofie hieraan zal moeten geloven. Het praktisch nut van een Wittgenstein-kenner kan in leesclubjes, in Filosofie Magazine of op avonden in Felix Meritis blijken, maar een studie naar teksten van een oude logicus heeft in principe voor de maatschappij en zelfs voor andere wetenschapstakken geen enkele relevantie, zo kan men beweren. Andere richtingen hebben zo wel maatschappelijk relevant 'nut', zoals die vakken die raakvlakken hebben met politieke, maatschappelijke, wetenschappelijke of technologische ontwikkelingen.
Een universiteit die gerund wordt door de plucheplakkende babyboomers heeft er wellicht helemaal geen zin in zichzelf eens kritisch onder de loep te nemen. Maar de urgentie is groot.
Er bestaat een jongere generatie, kijk naar Rob Wijberg, Stine Jensen, die succesvol als filosoof werken. Niet binnen de ivoren toren zelf, maar out there. Ook de filosofiefaculteit zal hervormingen moeten toepassen zodat filosofie bij wijze van beroepsopleiding de opiniemakers van de toekomst zal voortbrengen. Ze zullen plaats moeten inruimen, niet voor professors geschiedenis-van-de-filosofie-kenners, maar voor docenten die filosoferen-in-de-praktijk over kunnen dragen.
Maaike Merckens en Sabine Wassenberg
-----------------
Wie
zijn wij?
Maaike Merckens en Sabine Wassenberg werken
als filosoof. We schrijven boeken, filosoferen met kinderen en jongeren op
scholen en met volwassenen in organisaties.
www.wonderwhy.nl
www.wonderwhy.nl
